Ngày 21/8/2025 vừa qua tại Trung tâm Hội nghị Toàn Thịnh, TP. Cần Thơ đã diễn ra Lễ tổng kết dự án “Thiết lập hệ thống thu gom và chuyển đổi bạt lót ao đã qua sử dụng một cách bền vững, hiệu quả và có khả năng mở rộng” với sự tham dự của 36 đại biểu đại diện các hợp tác xã nuôi tôm, nhà sản xuất bạt lót ao, công ty tái chế và các bên liên quan.
Đây là sáng kiến do Evergreen Social Ventures (ESV) triển khai, Dow Việt Nam tài trợ và phối hợp cùng Sở Nông nghiệp và Môi trường TP. Cần Thơ thực hiện. Sau một năm triển khai, dự án đã chứng minh tính khả thi của mô hình kinh tế tuần hoàn, biến rác thải nhựa từ nuôi tôm thành nguồn tài nguyên tái chế giá trị.
Ngành nuôi tôm Việt Nam phát triển mạnh, đóng góp hàng trăm triệu USD mỗi năm cho xuất khẩu. Tuy nhiên, đi kèm là lượng lớn bạt lót ao HDPE sau sử dụng – loại nhựa khó phân hủy, tiềm ẩn nguy cơ gây ô nhiễm đất, nước và hệ sinh thái ven biển.
Trong giai đoạn từ tháng 8/2024 đến 8/2025, dự án đã tiếp cận hơn 100 hộ nuôi tôm tại Mỹ Xuyên, Vĩnh Châu, Trần Đề và Cù Lao Dung, thu gom thành công 6.348 kg bạt lót ao đã qua sử dụng. Toàn bộ số bạt được vận chuyển đến cơ sở tái chế, làm sạch, nghiền – tạo hạt và ép thành tấm nhựa bền đạt tiêu chuẩn.
Những bạt nhựa này sau đó được vận chuyển đến cơ sở tái chế, làm sạch, xử lý và tái chế thành các sản phẩm như lưới che nắng, bạt phủ, bao bì dẻo, túi mua sắm và tấm nhựa ReForm Plastic cho nhiều ứng dụng trong nhà và ngoài trời.
Kết quả và tác động của dự án
Dự án đã thí điểm thành công máy cuốn và rửa bạt lót ao tự động, biến quy trình phức tạp và tốn nhân công thành hệ thống hiệu quả, có thể thích ứng với nhiều điều kiện và trạng thái bạt khác nhau. Hoàn thiện dây chuyền sản xuất, lắp đặt đầy đủ thiết bị hỗ trợ cho cả hai giai đoạn nghiền – tạo hạt nhựa và ép thành tấm nhựa bền, đạt tiêu chuẩn chất lượng. Nguyên liệu tái chế từ bạt lót ao HDPE được sản xuất thành lưới che nắng, bạt phủ, bao bì dẻo, túi mua sắm và tấm nhựa ReForm Plastic phục vụ cho các ứng dụng trong nhà và ngoài trời như ghế băng, bảng hiệu và thùng rác công cộng.
Bà Kasia Weina, Giám đốc Evergreen Social Ventures, nhấn mạnh: “Mô hình này giúp giảm thiểu rác thải ra môi trường, giảm khí thải và tạo nhiều việc làm mới trong toàn bộ chuỗi giá trị. Quan trọng hơn, nó biến người nông dân từ những người vô tình gây ô nhiễm thành những người tiên phong bảo vệ môi trường.”
Ông Loganathan Ravisanker, Tổng Giám đốc Dow Việt Nam, chia sẻ: “Sáng kiến này kết nối toàn bộ chuỗi giá trị – từ thu gom rác thải tại trang trại, phân loại, tái chế đến sử dụng sản phẩm cuối cùng. Đây là minh chứng cho khả năng triển khai kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam, đồng thời giải quyết thách thức môi trường một cách bền vững.”
Ông Đồ Văn Thừa, Phó Chi cục trưởng Chi cục Thuỷ sản và Kiểm ngư thuộc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP. Cần Thơ, chia sẻ: “Năm 2024, Vùng nuôi tôm của tỉnh Sóc Trăng (cũ) có hơn 50.000 ha diện tích nuôi tôm nước lợ, sản lượng đạt 200.000 tấn, kim ngạch xuất khẩu đạt 925 triệu USD. Đây cũng là một trong những vùng nuôi tôm công nghiệp trọng điểm nhất cả nước, dẫn đầu về diện tích thâm canh và bán thâm canh, đóng góp lớn cho kinh tế địa phương và xuất khẩu quốc gia. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh của ngành cũng đặt ra thách thức lớn về môi trường.
Mỗi năm, hàng nghìn tấn bạt lót đáy ao sau sử dụng cần được thu gom, xử lý. Nếu không có giải pháp hợp lý và kịp thời, đây sẽ là nguồn thải nhựa gây tác động lâu dài đến đất, nguồn nước và hệ sinh thái ven biển.
Chủ trương của Chính phủ Việt Nam là đến năm 2030 giảm thiểu 75% rác thải nhựa đại dương, tiến tới chấm dứt sản phẩm nhựa dùng một lần, đồng thời thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn – biến chất thải thành tài nguyên, tái sử dụng và tái chế trong sản xuất. Sóc Trăng kiên định thực hiện định hướng này trong mọi hoạt động của ngành thủy sản.
Về phía Ngành Thủy sản nhận thấy rằng Dự án “Thiết lập hệ thống thu gom và chuyển đổi bạt lót ao đã qua sử dụng một cách bền vững, hiệu quả và có khả năng mở rộng tại tỉnh Sóc Trăng” chính là một bước đi cụ thể trong hiện thực hóa định hướng của tỉnh, cụ thể: Phát triển nuôi tôm song hành với bảo vệ môi trường; Thiết lập mô hình thu gom, phân loại, tái chế bạt nhựa, khép kín chuỗi xử lý chất thải; Khuyến khích doanh nghiệp đầu tư công nghệ tái chế hiện đại, tạo sản phẩm tái sinh phục vụ đời sống và sản xuất; Nâng cao nhận thức cộng đồng để bảo vệ môi trường trở thành hành động tự giác của mỗi người nuôi.
Trong giai đoạn 2023–2025, tỉnh đặt mục tiêu nâng diện tích thả nuôi lên 57.000 ha, sản lượng 233.800 tấn, kim ngạch xuất khẩu khoảng 1 tỷ USD, đồng thời gắn phát triển sản xuất với chuẩn VietGAP, ASC, và thích ứng với biến đổi khí hậu. Và trong buổi làm việc ngày hôm nay, tôi hy vọng rằng không chỉ tổng kết những kết quả thông qua các báo cáo của Công ty Evergreen về kết quả các hoạt động đã triển khai trong giai đoạn thực hiện dự án, mà còn là dịp để chúng ta trao đổi, rút ra những bài học kinh nghiệm và cùng nhau đề xuất các giải pháp nhằm nhân rộng mô hình thu gom – tái chế bạt đáy ao, góp phần thực hiện cam kết của Việt Nam về một nền kinh tế xanh, tuần hoàn, không rác thải nhựa”
Nhân rộng mô hình kinh tế tuần hoàn
Dự án đã chứng minh tính khả thi của một mô hình tái chế sáng tạo, với tiềm năng mở rộng ra toàn ngành nuôi trồng thủy sản – không chỉ giới hạn ở nuôi tôm, mà còn áp dụng cho nuôi cá, cua và các hoạt động sử dụng lưới, thùng chứa hay vật liệu bảo hộ nhựa. Mô hình mang lại nhiều lợi ích rõ rệt.
Cụ thể, các hợp tác xã nuôi trồng thủy sản trên cả nước có thể áp dụng hệ thống thu gom và tái chế tương tự, hình thành mạng lưới khu vực biến rác thải thành nguồn tài nguyên có giá trị. Đồng thời, các doanh nghiệp sản xuất thiết bị, công ty tái chế và nhà phát triển sản phẩm có thể mở rộng chuỗi giá trị này sang nhiều tỉnh, nhiều ngành khác.
Về phía cơ quan quản lý nhà nước, mô hình có thể được xem như một điển hình để xây dựng các quy định quản lý chất thải và chương trình khuyến khích phát triển bền vững cho ngành thủy sản.
Thành công thực tiễn tại TP. Cần Thơ cho thấy mô hình không chỉ tạo việc làm và tăng doanh thu, mà còn có thể nhân rộng ra các vùng ven biển, hỗ trợ hàng nghìn hộ nuôi trồng thủy sản, đồng thời góp phần giải quyết thách thức môi trường lâu dài.
ESV, Dow Việt Nam cùng các đối tác đang chủ động mở rộng hợp tác với cơ quan quản lý, hiệp hội ngành và khối tư nhân nhằm nhân rộng mô hình đã được kiểm chứng. Sự chung tay của các bên có thể giúp ngành nuôi trồng thủy sản Việt Nam chuyển mình từ một lĩnh vực phát sinh nhiều rác thải nhựa thành ngành tiên phong trong kinh tế tuần hoàn.
Dự án không chỉ là giải pháp thử nghiệm, mà còn là bước đi cụ thể để phát triển thủy sản gắn liền với bảo vệ môi trường, xây dựng chuỗi xử lý chất thải khép kín và thúc đẩy ý thức cộng đồng về phát triển bền vững.
