Tại vùng đất Cẩm Thủy, Thanh Hóa không ai không biết đến chuyện “cá thần”, tại thượng nguồn sông Chảy. “Cá thần”tại đây từ chuyện cá nuôi để làm thực phẩm đến chuyện được người dân thuần hóa, nuôi làm cảnh.

CÂU CHUYỆN VỀ LOÀI CÁ MANG CÁI TÊN KÌ LẠ TRỞ THÀNH LINH HỒN CỦA SÔNG CHẢY

Sông Chảy vốn bắt nguồn từ sườn Tây Nam đỉnh Tây Côn Lĩnh (2.419m) và sườn Đông Bắc đỉnh Kiều Liên Ti (2.402m) ở phía Tây Bắc tỉnh Hà Giang. Sông đi qua địa bàn các tỉnh Lào Cai, Yên Bái rồi hợp lưu với sông Lô ở Phú Thọ, nhưng đoạn đẹp nhất là ở Lào Cai.

Ở đó, có một loài cá mang tên “bỗng”, bao đời nay được người dân tin rằng, đó là linh hồn của sông Chảy. Dù cho bây giờ, số lượng của loài cá này không còn được nhiều như xưa.

Theo báo Nông Nghiệp, ông Hoàng Trung Sứ ở thôn Phia 1, xã Lương Sơn, ông nhớ lại những năm 1971-1972, ngày ấy cuộc sống còn gian khổ, phải làm mọi thứ, cốt để ấm cái bụng. Nhiều gia đình tự chế dụng cụ rồi thì lưới, bủa ra sông Chảy bắt cá. Thấy giống cá bỗng hay hay, ông thả vài con xuống ao rồi từ đó quên bẵng đi.

Vài năm sau, dưới ao nhà, thỉnh thoảng lại xuất hiện vài con con cá lưng màu rêu xanh thẫm, vây, mõm cá màu đỏ nhạt, vảy ánh bạc giống loài cá rồng cảnh, trông thật kỳ lạ. Ông Sứ bảo, tôi chưa đến Thanh Hóa, nhưng xem trên tivi thì thấy giống cá này rất giống với “cá thần” ở trong đó…

Ông Phạm Hồng Điều, cùng thôn Phia 1 cho biết, quê gốc gia đình ông vốn ở vùng biển Hải Hậu, tỉnh Nam Định, nay xa quê cũng mấy chục năm. Vốn là dân chài lưới, quen với mặn mòi nắng gió, khi lên vùng đất Tây Bắc lập nghiệp, ông vẫn khôn nguôi nhớ quê hương.

Cũng như bao người dân nơi đây, một phần gia đình ông Điều cũng dựa vào sông Chảy. Kể chuyện về loài cá “bỗng”, ông Điều bảo, nó với loài “cá thần” được sùng bái ở Thanh Hóa chẳng qua là một. Từ ăn tới chơi, năm 2005, ông bắt đầu đem giống cá này về ao nhà để nuôi.

Chủ tịch UBND xã Lương Sơn, ông Hoàng Văn Thìn cho biết xưa loài cá “bỗng” trên dòng sông Chảy nhiều lắm, người dân đánh bắt để làm thực phẩm. Sau dần, thấy loài cá này đẹp thì đem về nuôi. Ngặt nỗi, loài cá “bỗng” vô cùng chậm lớn, phàm ăn nhưng nuôi cả chục năm chỉ đạt vài cân. Nhiều gia đình nuôi chỉ để làm cảnh, nhất quyết không bán dù được trả giá cao ngất ngưỡng.

THUẦN HÓA CÁ ĐƯỢC XEM LÀ “CÁ THẦN”

Ngoài những con cá “bỗng” lâu năm được nuôi làm cảnh, một số hộ gia đình ở đây cũng đã nghĩ tới việc nhân giống, nuôi phát triển kinh tế. Khó khăn lớn nhất khi nuôi loài cá này là nguồn giống. Cá “bỗng” giống vốn được người dân vợt từ sông Chảy mang về nuôi. Thậm chí có một thời, những nhà gần sông, dẫn nước trực tiếp hứng trứng, cá giống về nuôi thành công.

Ấy vậy, khi cả đàn cá trong ao đến mùa sinh sản, kết trứng lồ lộ, bám đầy rễ bèo nhưng gần như không xuất hiện cá con. Ông Sứ bảo, không hiểu do nguồn nước hay vì sao mà cá “bỗng” trong ao nuôi không thể tự nhân giống.

Ngoài những con cá bỗng lâu năm được nuôi làm cảnh, một số hộ gia đình ở đây cũng đã nghĩ tới việc nhân giống, nuôi phát triển kinh tế. Khó khăn lớn nhất khi nuôi loài cá này là nguồn giống. Cá “bỗng” giống vốn được người dân vợt từ sông Chảy mang về nuôi.

Thậm chí có một thời, những nhà gần sông, dẫn nước trực tiếp hứng trứng, cá giống về nuôi thành công. Ấy vậy, khi cả đàn cá trong ao đến mùa sinh sản, kết trứng lồ lộ, bám đầy rễ bèo nhưng gần như không xuất hiện cá con. Ông Sứ bảo, không hiểu do nguồn nước hay vì sao mà cá “bỗng” trong ao nuôi không thể tự nhân giống.

Chính vì tập tính sinh trưởng “dị” như vậy nên hiện nay, từ thú chơi một thời, nay cá bỗng đang được định giá cao ngất ngưởng. Ông Sứ kể, nhiều năm trước, trong ao lúc nào cũng có cả trăm con cá “bỗng” cảnh, nom đến vui mắt. Nhưng sau, vì kinh tế gia đình khó khăn nên đành bán bớt để trang trải.

Chia sẻ kinh nghiệm nuôi loài “cá thần” này, ông Điều bảo, yêu cầu duy nhất để nuôi loài cá này đó là ao nuôi phải có nguồn nước tuần hoàn và nước phải trong. Cá này có nguồn gốc độc đáo, dễ nuôi nhưng phải kỳ công, kiên nhẫn vì nuôi cả chục năm mới bằng các loài cá nước ngọt khác nuôi một hai năm.

Tuy nhiên, một cái khó hiện nay đó là nguồn cá khá khan hiếm, địa phương cũng đã tính đến việc nghiên cứu đầu tư nuôi ương cá giống, nhưng hiện tại chưa có kinh phí để triển khai. Vì vậy, địa phương vẫn đang hy vọng có thể khắc phục khó khăn này để giúp người dân mở rộng sản xuất, nâng cao thu nhập.

Thùy Anh (tổng hợp)