TP.HCM chưa có quy hoạch ngành văn hóa

Có ý kiến cho rằng, hiện nay, đầu tư cơ sở vật chất cho ngành văn hóa – thể thao đang rơi vào thực trạng dàn trải. Nhưng nhìn lại bốn mươi năm qua, thành phố đã đầu tư những gì cho lĩnh vực này? Có người từng hỏi, nếu Thủ tướng muốn tổ chức một sự kiện có tầm ở TP.HCM, thì tổ chức ở đâu? Đó là một câu hỏi khó trả lời.

Nếu nói UBND không quan tâm tới ngành văn hóa – thể thao thì không đúng, nhưng từ trước đến nay, chúng ta chưa có một sự đầu tư đúng mức cho nó, thì hiện tại tiến độ mới chỉ có thế cũng phải thông cảm. Khi nói điều này, tôi không có ý so bì văn hóa – thể thao với các lĩnh vực khác như giáo dục, y tế… hằng năm không biết bao nhiêu công trình, bao nhiêu sự đầu tư. Nhưng cũng phải nhìn lại, một năm, ta xây được mấy công trình văn hóa – thể thao?

TP.HCM đến nay chưa có quy hoạch ngành văn hóa. Chỉ khi nào có quy hoạch, ta mới có thể đưa ra quy hoạch bảo tồn di tích hay bất cứ quy hoạch nào khác trong quy hoạch văn hóa đó. Chẳng hạn, TP.HCM có 172 di tích, 16 bảo tàng, nhưng nói như tiến sĩ Võ Kim Cương, từ năm 1996 đến nay, ta chưa có một cơ sở pháp lý nào. Để quản lý và phát huy tốt, ta phải sớm có pháp lý, hành động, cũng như chiến lược cụ thể. Tiến sĩ Nguyễn Thị Hậu cho rằng, TP.HCM là thành phố di sản, ta đã phát huy ra sao?

Hồi tháng 4/2019, Ban Tuyên giáo Thành ủy tổ chức một cuộc điều tra xã hội học, phát ra 1.000 phiếu khảo sát ý kiến người dân về các vấn đề văn hóa. Khi được hỏi về tầm quan trọng của văn hóa, có tới 74% ý kiến đồng tình phát triển kinh tế phải song song với phát triển văn hóa. Đáng chú ý, có 15,7% ý kiến cho rằng, phát triển văn hóa trước rồi mới phát triển kinh tế sau. Chứng tỏ, số người quan tâm tới văn hóa rất lớn. Cũng theo điều tra này về công tác đào tạo đội ngũ cán bộ văn hóa: tốt chiếm 13%, chưa tốt chiếm 27%.

Trong nhiều năm qua, TP.HCM luôn giữ vai trò đầu tàu kinh tế của cả nước, thu ngân sách chiếm khoảng 30% tổng thu ngân sách quốc gia, tỷ trọng kinh tế chiếm khoảng từ 20 – 25% GDP quốc gia. TP.HCM cũng liên tục dẫn đầu với số tiền thu ngân sách theo chiều hướng tăng dần. Năm 2019, dự toán sẽ thu xấp xỉ 400.000 tỷ đồng.

Tuy nhiên, số tiền được phân bổ lại để vận hành bộ máy hành chính, đầu tư công, phúc lợi, và an sinh xã hội… chỉ chiếm 33% trong tổng thu ngân sách ở các thời kỳ ổn định ngân sách trước đó, và nay đã giảm xuống chỉ còn 18%, tương ứng khoảng trên dưới 60.000 tỷ đồng/năm. Trong khi đó, bình quân những năm gần đây, tổng chi của thành phố rơi vào khoảng 70.000 – 80.000 tỷ đồng. Trong đó, 50.000 tỷ đồng chi cho hoạt động thường xuyên; chỉ có 20% đầu tư cho phát triển, đường sá, giao thông, văn hóa… Thành phố cũng phải xem lại, liệu như thế đã hợp lý chưa? Với cơ chế đặc thù, ta có thể tận dụng được điều gì cho văn hóa?

Năm 2013, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở giai đoạn 2013 – 2020, định hướng đến năm 2030. Sở Văn hóa và Thể thao phải rà soát lại, TP.HCM đã được phê duyệt quy hoạch chưa, nếu rồi, ta đã thực hiện như thế nào? Trong quá trình tổ chức thực hiện từ năm 2013 đến nay, có điều gì cần điều chỉnh? Khi điều chỉnh, quy hoạch đó đã mang lại hiệu quả gì? Có khó khăn hay vướng mắc nào?

Với những công trình trọng điểm đã được thông qua, ngoài hai dự án thuộc nhóm A, bảy dự án còn lại hiện vẫn trực thuộc sở, đề nghị sở nói rõ chúng ta đang ở giai đoạn nào, phương thức đầu tư nào, hình thức cụ thể ra sao? Nguồn đầu tư ra sao, mời gọi tiến độ đàm phán như thế nào? Nếu có khó khăn, thì đang vướng ở đâu? Khó ở mời gọi đầu tư hay khó ở quy chế? Nếu khó, sở đề xuất tháo gỡ ra sao? Nếu không mời gọi được đầu tư, có đề xuất bằng nguồn ngân sách không? Các đồng chí nói có nhiều khó khăn, vướng mắc, nhưng có chuyển kiến nghị về Ban xây dựng của UBND hay không? Đề nghị ngành văn hóa đánh giá một cách thực tế hơn, rõ ràng hơn, để thành phố nhìn nhận rõ ràng nhằm tháo gỡ, định hướng cho ngành hoạt động, phát huy được hiệu quả của hệ thống thiết chế văn hóa của thành phố. Đó là nhiệm vụ của ban giám đốc, các phòng, ban chuyên môn nghiệp vụ thuộc sở.

Với những thiết chế đã có, tương ứng với các dự án, nguồn nhân lực phục vụ các thiết chế này là gì? Có đánh giá nguồn nhân lực phục vụ cho thiết chế đang có, sẽ có không? Xây một nhà văn hóa, một bảo tàng, một trung tâm, thì nguồn nhân lực đã đáp ứng được chưa? Và đào tạo ở lĩnh vực nào? Bây giờ, các em, các cháu thích học để làm ca sĩ hơn. Không phải đơn giản để có một người học về quản lý văn hóa. Ta phải có chính sách gì để thu hút?

Gần đây, HĐND thành phố có ban hành nghị quyết về chính sách thu hút và phát triển đội ngũ chuyên gia, nhà khoa học và người có tài năng đặc biệt đối với lĩnh vực TP.HCM có nhu cầu trong giai đoạn 2019 – 2022. Ngành văn hóa có áp dụng được ở lĩnh vực mình không, nhất là lĩnh vực nghệ thuật đỉnh cao và văn hóa nghệ thuật truyền thống? Qua đợt xét tuyển danh hiệu NSND, NSƯT vừa qua, xem lại những chính sách ưu đãi, ưu tiên, thu hút, đến nay, TP.HCM đã có gì? Có phù hợp trong giai đoạn mới không? Tất cả những điều này, không ai có thể làm thay các đồng chí cả!

Hiện nay, nghệ thuật truyền thống đang gặp rất nhiều khó khăn, đang mai một, thậm chí có lĩnh vực không còn nữa. Các đồng chí đã tham mưu gì rồi? Những nghệ sĩ có tuổi thì không nói, nhưng với lớp nghệ sĩ trẻ theo truyền thống thì sao? Ta phải tính toán. Nếu không có một định hướng nào rõ ràng, nhiều năm nữa, chúng ta vẫn cứ kiến nghị mà không giải được bài toán này. Rồi sân khấu còn sáng đèn không? Những vở mới có đáp ứng nhu cầu thưởng thức của khán thính giả không? Đời sống anh chị em nghệ sĩ thế nào?

Còn với hệ thống trung tâm văn hóa trên địa bàn, chúng ta cứ nói hiệu quả, nhưng người dân có hài lòng về thiết chế văn hóa đó không? Các thiết chế đó có phục vụ nhu cầu thụ hưởng của người dân ở đó không? Tôi băn khoăn không biết ngành văn hóa có một điều tra xã hội học nào về việc này chưa? Nếu xây dựng một thiết chế văn hóa mà không có người đến, không có người sinh hoạt thì xây để làm gì? Chưa kể, thiết chế văn hóa phân hóa theo khu vực nông thôn và thành thị, ta có những giải pháp gì để hài hòa nhu cầu, lợi ích của người dân ở những khu vực đó? Ngoài ra, hiện nay, công nghệ số phát triển, trên mạng xã hội, ngành văn hóa đã có những chương trình, ứng dụng gì phục vụ người dân thành phố?

HĐND thành phố cũng đề nghị sở quan tâm, đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ở các trung tâm văn hóa, trung tâm thể dục – thể thao, các nhà văn hóa. Trong quá trình khảo sát thực tế, tôi thấy có một đồng chí thậm chí không có khái niệm về công tác thể dục – thể thao, văn hóa nhưng vẫn được cất nhắc làm giám đốc trung tâm. Nếu cần, tôi có thể chỉ tên cụ thể. Ngành văn hóa bố trí như vậy, giờ làm sao? Nếu lỡ rồi, sở có mở những lớp nghiệp vụ ngắn hạn về công tác quản lý không? Có phối hợp với địa phương mở những lớp liên quận, liên phường không…? Tất cả đều thuộc trách nhiệm chuyên ngành của ngành văn hóa chứ chúng tôi không thể làm thay được.

Tôi không phải phê bình ngành văn hóa. Để các đồng chí làm một mình như thế, vô cùng khó. Nhưng các đồng chí phải nói rõ những khó khăn, phương hướng, để thành phố nhìn nhận vấn đề, nhằm tìm cách tháo gỡ; đồng thời, định hướng cho nhiệm kỳ tới ra sao trong một giai đoạn được điều chỉnh rất nhiều về mặt pháp luật. Nếu có khó khăn gì, phải báo để thành phố có chủ trương cụ thể. Thậm chí, nếu điều đó nằm ngoài thẩm quyền của thành phố, thành phố sẽ trình lên chính phủ.

Ta không thể để như vậy được! Để như vậy, người dân cả thành phố sẽ phê bình HĐND không quan tâm. Hiện nay, phát triển kinh tế phải song hành với phát triển văn hóa, đáp ứng được nhu cầu hưởng thụ văn hóa của người dân. Cần ban hành sớm quy hoạch ngành văn hóa tích hợp trong quy hoạch chung của TP.HCM trong thời gian tới.

Cốc Vũ (ghi)